02 February 2009

Unggah-ungguh Wong Jowo

Dalam budaya Jawa acapkali disebut istilah unggah-ungguh yang kalo diartikan dalam bahasa Indonesia kurang lebih berarti tata krama/ sopan santun. Budaya Jawa memang kental dengan nuansa sopan santunnya. Istilah-istilah yang menjunjung tinggi rasa sopan santun dapat kita jumpai dalam kehidupan sehari-hari, terutama di pedesaan. Bahkan dalam tata bahasa jawa sendiri ada tingkatan-tingkatan yang menunjukkan tingkat kesopanan, ada kromo inggil, kromo alus, dan ngoko. Masing-masing penerapannya berbeda-beda, sesuai dengan lawan bicara kita.

Unggah-Ungguh ini seringkali membuat gemas orang yang berasal dari luar budaya jawa. Karena dengan menerapkan unggah-ungguh ini kesannya orang Jawa itu kalo ngomong jadi berbelit-belit dan panjang. Tapi itulah seninya orang Jawa. Bahkan dalam tingkat emosi tertinggi pun, orang jawa masih akan memakai unggah-ungguh.

Saya punya contoh nyata dan sederhana. Suatu ketika tetangga kos lama saya tiba-tiba berkunjung ke kos. Setelah ngobrol ngalor ngidul, akhirnya beliau mengungkapkan maksud kedatangannya. Rupanya beliau sekeluarga merasa terganggu dengan polah anak-anak kos yang sering tereak-tereak tengah malem pas maen PS, parkir motor seenaknya dan menggeber mesin motor gila-gilaan tiap pagi. Bahkan ketika merasa haknya untuk memiliki lingkungan yang tenang terganggu seperti itupun beliau masih sempat memakai kata-kata “nyuwun sewu” dan “maturnuwun”. Saya yang sebagai wong jowo asli, dan kebetulan menjadi yang dituakan di kos seperti tertusuk belati tajam. Saya lebih “kena” apabila ada orang yang seperti itu. Dan dengan hati yang tulus serta rasa gak enak yang teramat sangat, saya meminta maaf kepada beliau, tak lupa disertai dengan kata’kata “nyuwun agenging pangapunten” dan “maturnuwun”.

Satu lagi mengenai kearifan orang jawa yang saya temui. Ketika sedang janjian ketemu dengan orang tua ini di suatu warnet di Solo, saya numpang ke kamar mandi. Ada tempelan menarik di tembok kamar mandi tersebut, yang pada intinya adalah perintah untuk menyiram apapun yang kita tinggalkan setelah beraktifitas di kamar mandi tersebut. Menariknya, pada awal kalimat perintah tetep aja di imbuhi kata “Maaf”. Coba sampeyan semua bayangkan, bahkan untuk memberitahu tentang kewajiban kita harus ditambahi kata “maaf”. Untuk itulah saya kok merasa bangga menjadi “wong jowo”, yang seringkali dalam sinetron atau film dikonotasikan dengan hal-hal culun, lugu, goblok, dan tentusaja dicitrakan dengan bahasa Indonesia yang medhok.

Nyuwun sewu sak derengipun mugi seratan puniko saget dipun tampi dening panjenengan sedanten.

47 comments:

Andri Journal said...

Ngono yo ngono,ning yo ojo ngono.

Anonymous said...

Saya suka dengan tulisannya, dan bangga dengan penulisnya.

Salam Taklim saking Putro Kinasih

Anonymous said...

ning kadhang mung ngah ngih ra kepanggih.....mpan mpun kepripun....halah...liyane lali...suwun3X

Anonymous said...

kayaknya orang jawa begitu udah bawaan lahir ya mas : serba gak enakan ! :D

Anonymous said...

nuwun sewu, bade tindak pundi menopo...

Anonymous said...

@ Andri dokter :
Kowe ki po sisih iso omong Jowo?? bosomu wes malik dadi ndyak banget ngono kok..hahaha

@ Pak MArsudiyanto :
Panjenengan ki komen serius ra serius tetep marai ngakak kok Pak...hahaha..

@ Mas Sakti :
"monggo kulo aturi dhahar..", "sampun2..", bar kuwi njupuk entek 2 piring...hahahaha

@ SIbaho :
Ya beginilah mas wong Jowo..tapi saya bangga dengan kejawaan saya..

@ Suryaden :
Nyuwun sewu sak derengipun, menawi kepareng kulo tungkak mustakanipun panjenengan..hahahaha

Anonymous said...

ki koe ra lagi mabok tho mas, kok dengaren isoh sadar ngono kui, hahhahahhahaha

Senoaji said...

monggo panjenengan sami kulo aturi 'ndodok' [halah!!!] wkwkwkwkwkwkwk *mlayu sak piturute*

senoaji

Anonymous said...

nuwun sewu.. tulisan panjenengan ingkang sae sanget, saestu tenanan ingkang matur kulo...

nyuwun agunging pangapuro menawai wonten kalepatan komentar kulo...

*nek gak awas koen, tak uyuhi*

Anonymous said...

Hidup orang JAWA !!!!!! waaahh,, brarti kenal sama LETTO dong???

Anonymous said...

Hmm Unggah ungguh... Sesuatu yang mulai terkikis akhir-akhir ini....

Tapi salut sama seseorang pada cerita yang pertama mas...

mrbambang said...

haajingukk!!!!

Anonymous said...

ngapunten, punapa panjenengan segawon? mendha!

Anonymous said...

Ya, ayo kita dukung kearifan lokal sehingaa mewarnai kehidupan kita.

Elsa said...

waaah iya btul. orang jawa tuh emang bener2 mbuletisasi......

Anonymous said...

ha njih mas... boso jowo niku pancen sugih sanget, satu kata mesti ono padan katanipun, molai dari sing paling alus kromo inggil boso mlithit, sampe sing kasar sekasar kasare ono kabeh,
contoh, untuk kata makan saja ada dahar, maem, madang, mangan, nguntal, mbadok, nyekek, nggaglak, nothol lan sak piturute...

hehe...

Andy MSE said...

sik mas, sakdurunge komen aku tak ngunjuk sik... sampean wes nggaglak po rung???

mau awan aku dhahar duren, sampean wes nate mbadhog duren???

*ra sido komen, paling2 mbalese -pekok-*

Elsa said...

pengantarnya buuuanyaaaaaaaak...
lamaaaaaa....
baru ngomong intinya belakangan.

yaa... itulah orang jawa.

sayurs said...

yo ngono kuwi, nda. Level basane kumplit, ora lali pisuhane ugo ngemu maneka warna pilihan gumantung obyek lan surasa penggalihe sing misuh.. Suwun.

Anonymous said...

sejatinya inilah "demokrasi" ala kita. berusaha menyelesaikan setiap persolaan dengan bahasa yang menghargai. "demokrasi jawa" itu percaya bahwa kalau pun orang lain itu bersalah tetapi dia tetap patut dihormati dan patut diajak dengan "bahasa manusia".

tetapi ini juga tentu ada batasnya. maka di jawa ada istilah "3 nga", yakni "ngalah", "ngalih", "ngamuk/ngao". bahwa kalau kita sudah berusaha mengalah, kemudian menghindar, tetapi orang lain itu masih juga kurang ajar, ya diamuk/diamtem saja hehehe...

aku tetap suka unggah ungguh ini :)

Anonymous said...

nek aku sok2 ra bangga, njoel. tapi memang selalu ada kelebihan-kekurangan dari tiap hal kan? begitu juga dengan suku kita ini. he2.

www.katobengke.com said...

memang sih yah....
sepertinya tata krama itu serasa hilang...
skarang hidup semaunya ajah....
lupa akan ciri khas bangsa ini yaitu bangsa yang memiliki adat........

Ikhsan Abu Disa said...

gimana rasanya tertusuk belati tajam?
dg baca blog sampeyan ini saya jadi inget Unggah-ungguh Wong Jowo :)

awie said...

itulah ajaibnya orang jawa biar kata orang katrok yng pentink ra ngisin isinke yo toh kang

Anonymous said...

unggah ungguh secara wong jowo atau suku apapun itulah kekayaan budaya bangsa kita. kearifan lokal yang harus kita banggakan dan dilestarikan.

Anonymous said...

@ Cah Baguzzz koyo weduzzz :
Gundulmu sempal kuwi le...tungkak sisan!!!

@ Senoaji :
Ndodok berjamaah??? monggo...hehehe

@ Gajah Pesing :
Bosone arek Suroboyo emang beda sama boso jowone cah Solo/Jogja...mreneo meneh tak uyuhi rupamu dhisik..hahaha!!!

@ Tukang Nulis/Rico :
Letto?? yang permen karet itu???

@ Frenavit :
Bener Drex..uanggah-ungguh memang sudah agak terkikis sekarang..

@ Bambang :
Pak Haji mangan tempe benguk??

@ Kyai Slamet :
Pancen ciyeeleeng kowe mbut..!!!

@ Udin :
Mari...

@ Elsa :
Hehehehe..memang begitulah adanya mbak...

@ Kang Adny MSE :
Wedhuzz kih...btw boso kromone ngising opo jal??

@ Kang Sayur :
Injih mbok bilih leres kados mekaten yayi...

@ Nanoq da Kansas :
Sekarang banyak yang gak mau "Ngalah", gak sudi "Ngalih", dan paling suka "Ngamuk"...

@ Haris :
Karepmu Ris...hahaha

@ Kotabengke :
Bener sodara, saya sepakat...

@ Ikhsan :
Rasanya sakit minta ampun, hehehe..kok koyo lagune si mulan jamidong yo mas..

@ Awie :
Orang jawa katrok?? hahaha..gak masalah, yang penting seperti yang sampeyan bilang itu, "ora ngisin2ke.."

@ Bunda :
Yoi Bun, harus kita lestarikan...

Cebong Ipiet said...

tumben kang...pas nulis ki mesti lgi nglindur...
hyahayahyahayaahy...wong aku ning yaharta ae babahin ttp nggae boso jowo wkekekek
ilat ku muntir nek ngomong lu guwe

Cebong Ipiet said...

Jakarta, Indonesia arrived from google.co.id reading Tentang BOKEP dan HOT MOM

--------------------------
wekekekkeke sing nyasar ning umahmu


dudu aku loh y

Anonymous said...

@ Cebong :
Aku ki wes uwe curiga sing nyasar nang blogku mergo ngetik "bokep hot mom" nang gugel ki mesti kowe, wes to Bong mbok gek ndang dilereni le sok ngono kuwi...hahahaha

Anonymous said...

hehehe maap saya numpang berkomentar,dan maap kalo saya bilang tulisan om satu ini bagus banget.salam kenal yap om :D

Cebong Ipiet said...

@sing nduwe blog:wasyem...cah gemblung...nyapo aku gulek hot mom..mending hot pop *halah opo maneh kuwi*

Anonymous said...

Sory mas mang bengi koneksi moro2 anjlog dadi stress. Wingi yo ora pamit karo sampean YM-e....Ora unggah ungguh hehehe...lek onok kesempatan engko cangkruk maneh ae...

Anonymous said...

wahhhh jujur baru lihat tulisan tentang hal seperti ini,..!!!

Baka Kelana said...

Salut kita pada budaya keramah tamahan yang masih sangat melekat di sebagaian rakyat Indonesia, semoga budaya ini terus langgeng tidak terkikis oleh budaya kota maupun dunia yang praktis

Anonymous said...

Terkesan lebih halus dengan kata "maaf"

Unknown said...

waduh mas...roaming euy, gak bs bhs jawa..komennya gak ngerti hahaha...tp emang sih unggah-ungguh itu bikin capek nungghunya, lama benr ngomongnya kemna duluuu gitu deh...

Anonymous said...

Cen nggemeske wong sing ora ngerti boso jowo..ning nek wis ngerti..mesti kepincut. Mergo ngomong jowo ki asline jian gayenk kae... Grapyak, Sumanak (ra nganggo cluthak lho..).

btw unen-unen : "Bravo Orang Jawa..!!" ngono ki nek di jawa-ke dadi piye mas..?

Mardee W said...

aku kok kurang setuju karo sing iki yo,
Untuk itulah saya kok merasa bangga menjadi “wong jowo”, yang seringkali dalam sinetron atau film dikonotasikan dengan hal-hal culun, lugu, goblok

mosok padakke karo wong goblok kok bangga!
tapi masalah unggah-ungguh memang tak akoni, jowo pancen siiph. makane aku bangga dadi wong jowo..

Anonymous said...

@ Ipanks :
Salam kenal balik bro...

@ Cebong meneh :
Luweh Bong..

@ Achiless :
Hahaha..nyante wae bro, sukses ya buat kampanye damainya..map ndak bisa ikutan, ndak mudeng e..

@ Brigadista :
Makasih udah mampir lagi..

@ Baka Kelana :
Sayangnya hanya sebagian ya bro..coba semuanya, pasti Indonesia jadi aman tentram dan ddamai

@ Edi PSW :
Betull, hanya dengan satu kata namun sudah bisa mengubah pemaknaan menjadi lebih halus

@ Linda Belle :
Selamat menunggu, hehehehe

@ Xitalho :
Bravo = hidup = urip
jadi kalo Bravo orang Jawa = Urip wong Jowo!!!!!!!!! hahaha, waton waelah..

@ Mardee :
Hehehe, monggo dicermati lagi kalimat saya..
saya bangga sebagai wong jowo-nya, bukan bangga karena digoblok2ke..

@

Anonymous said...

Enak urip neng kene nJoel, gak ono sing arep nggubris sak Polah Tingkahmu.

Arep mecicil yho paling ming dibatin.

Sampe ono sing nyoba nyoba njajal nguyuh neng tempat wudhu barang.. sayange konangan karo aku, tak seneni tak pisuhi..
Dasar dudu wong jowo, ternyata ra ngerti pisuhanku..
Dasar uteke konslet....

Agung Suryo said...

maaf...
mari kita lestarikan kearifan lokal kita masing2 biar hidup smakin berwarna.

maaaf mas panjul sampun dahar nopo dereng?

maaf mas panjul, sampun nggih...

Anonymous said...

Saya pun bangga beristrikan wong jowo tulen.

endar fitrianto said...

aku wong jowo tapi wis rodo kagok ngomong nganggo boso kromo. sakjane pengen komentar nganggo boso kromo. dadine ra sido komentar wae.

Nyante Aza Lae said...

(*kejadian di konser musik)..mas..., maaf, kakiku terinjak...he,..he

Anonymous said...

membaca seluruh blog, cukup bagus

The 7Bloggers said...

Wah terima kasih ya sudah ngeshare ini. Aq suka bnget ma bsa jawa. The Google 7Bloggers

Soleh Sugianto said...

marai kemekel...dadi kelingan mbokku neng ndeso Sragen

 
;